عنوان:

طراحی و ارزیابی تأثیر سیستم بازخورد الکترونیکی بر روند تجویز آنتی بیوتیک ها در بیماران سرپایی

چكيده 

مقدمه: تجویز و مصرف بی رویه­ی آنتی بیوتیک­ ها از جمله موارد نگران کننده کشورها در ابعاد درمانی، اقتصادی و مقاومت های میکروبی می باشد. تا کنون تلاش های زیادی از سوی مراکز علمی و دولتی در خصوص بهینه سازی این گونه تجویز­ها و مصرف ها شده است. روشهای سنتی مداخلات همچون ارسال بازخوردهای کاغذی( گزارش عملکرد) از طریق پست از جمله این مداخلات می باشد از سالها قبل مورد استفاده بوده اند لیکن بهره وری قابل توجهی نداشته اند. امروزه با گسترش ظرفیت های فناوری اطلاعات در حوزه های اطلاع رسانی و ارتباطات، حوزه ی سلامت نیز می تواند از بهره برداران اصلی این فناوری ها باشد. هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر مداخلات مبتنی بر فناوری اطلاعات از طریق ارسال بازخورد الکترونیکی به منظور کاهش تجویز آنتی بیوتیک در نسخ بیماران سرپایی در پزشکان و کاهش تقاضای تجویز در بیماران می باشد. اهداف دیگری که مدنظر می باشند عبارتند از: بررسی وضعیت مداخلات انجام شده در این مقوله در سطح جهان، بررسی وضعیت و الگوی تجویز آنتی بیوتیک در نسخ سرپایی پزشکان و نیز سنجش نگرش و عملکرد پزشکان در موضوع تجویز آنتی بیوتیک و تمایل ایشان به دریافت بازخورد عملکرد می باشد.   

روش كار: با جستجو در پایگاههای اطلاعاتی PubMed و Embase، مرور نظام مند مقالات منتشر شده در موضوع مداخلات مبتنی بر فناوری اطلاعات در حوزه تجویز آنتی بیوتیک در بیماران سرپایی انجام پذیرفت. وضعیت و الگوی تجویز آنتی بیوتیک در نسخ سرپایی بیمه ای پزشکان خراسان رضوی از پایگاه داده ی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مشهد طی سالهای 1393-1391 استخراج شد. نگرش و عملکرد 330 تن از پزشکان شرکت کننده در دوره های آموزش مداوم در موضوع تجویز آنتی بیوتیک از طریق پرسشنامه­ای معتبر مورد سنجش قرار گرفت. با طراحی سامانه " تابان"( تحلیل الکترونیکی و بازخورد اطلاعات نسخ) و ارسال بازخورد به پزشکان به سه روش پیامک، ایمیل و پورتال اینترنتی و همچنین ارسال پیامک اطلاع رسانی برای بیماران، تأثیر اینگونه مداخلات ارزیابی گردید.

نتايج: با انجام مرور نظام مند مشخص شد که فقط 17 مورد مقاله در خصوص مداخلات مبتنی بر فناوری اطلاعات در حوزه تجویز آنتی بیوتیک ها در بیماران سرپایی منتشر شده که 35% آنها کارآزمایی بالینی تصادفی­شده بود. بررسی وضعیت و الگوی تجویز آنتی بیوتیک در نسخ سرپایی بیمه­ای پزشکان نشان داد که درصد نسخ دارای آنتی بیوتیک طی سالهای 1393-1391 رو به کاهش بوده و از حدود 40 درصد به 6,37 رسیده است. همچنین 72 درصد نسخ دندان پزشکان و 45 درصد نسخ پزشکان عمومی دارای آنتی بیوتیک می باشند. بیش از 93 درصد از پزشکان معتقد بودند که میزان تجویز آنتی بیوتیک در ایران بالاتر از میانگین جهانی آن است. همچنین "اصرار بیماران به نوشتن آنتی بیوتیک" توسط پزشکان به عنوان اولین عامل تجویز غیر ضروری اعلام شد و 84% تمایل به دریافت بازخورد عملکرد داشته و روش اطلاع رسانی پیامکی را بعنوان روش برتر انتخاب کردند. ارسال پیامک اطلاع رسانی به بیماران به میزان 0,8 درصد باعث کاهش معنی داری (P-valu<0,05) در تجویز آنتی بیوتیک در نسخ پزشکان شد. در ارسال بازخورد عملکرد برای پزشکان، علاوه بر کاهش 4,7 درصدی، بازخورد پیامکی بیشترین کاهش و پورتال اینترنتی کمترین کاهش را در درصد نسخ دارای آنتی بیوتیک پزشکان باعت شد (P-valu<0,05).   

نتيجه‌گيري: تا کنون مداخلات قابل توجهی بر پایه فناوری اطلاعات به منظور بهینه سازی تجویز آنتی بیوتیک ها در بیماران سرپایی در جهان انجام نشده است. با توجه به اینکه اکثر پزشکان علاقه مند به دریافت بازخورد الکترونیکی( پیامک، ایمیل و پورتال اینترنتی) عملکردشان می باشند و روش های بر پایه فناوری اطلاعات مزایایی همچون سرعت بالا، هزینه ی کم و در دسترس بودن دارند، به نظر می رسد تلفیقی از این روش ها (Multifaceted method) می تواند در کاهش تجویز آنتی بیوتیک ها توسط پزشکان یا کاهش تقاضا توسط بیماران مؤثر باشند. این گونه مدخلات با اولویت پزشکان عمومی و متخصصین زنان و متخصصین کودکان و متخصصین داخلی می توان اثر بخشی بیشتری داشته باشند.   

.