عنوان:

شناسایی عوامل مرتبط با خطر بروز سرطان معده در سطح شهر مشهد با استفاده از تحلیل مکانی

چكيده

مقدمه: در حال حاضر بیماری­های غیرواگیر بیشترین سهم مرگ و میر را در دنیا دارند. در این میان سرطان از مهم­ترین عوامل مرگ­ و میر در این دسته از بیماری­ها است. سرطان معده در سال 2018 به رتبه پنجم در بین تشخیص ­های مربوط به انواع سرطان و رتبه سوم ناشی از مرگ ­و میر ناشی از سرطان تبدیل شده است. در ایران، بروز سرطان معده در بین زنان در رتبه دوم و در بین مردان در رتبه اول قرار دارد. بنابراين توجه به اهميت مبارزه با اين بيماري مهلك و وجود برنامه­ ي كنترل سرطان در كشور ضرورت دارد. هدف این مطالعه شناسایی نقاط پر­خطر و کم­ خطر برای بروز بیماری سرطان معده و دستیابی به الگویی برای بررسی میزان تأثیرات ریسک فاکتورهای سرطان معده در سطح شهر مشهد است.

روش کار: این مطالعه از نوع مطالعات توصیفی­ تحلیلی است. داده ­­های مورد نیاز برای این مطالعه در چهار سطح مختلف از رجیستری سرطان خراسان رضوی، داده­ های پرشین کوهورت، داده­ های مربوط به میزان ذرات آلاینده هوا و همچنین داده­ های بلوک ­بندی جغرافیایی در سطح شهر مشهد جمع آوری شد. در گام بعدی شناسایی ریسک ­فاکتورهای محیطی سرطان از طریق مرور متون مطالعاتی که قبلا در زمینه ریسک فاکتورهای محیطی سرطان معده انجام شده است، بود. در مرحله بعد آنالیزهای مکانی انجام شد. در این مرحله مشخص شد که چه تعداد بیمار سرطانی و با چه ویژگی­هایی در هرکدام از نواحی و منطقه شهری­ های شهر مشهد سکونت دارند. همچنین اطلاعات مربوط به ریسک ­فاکتورهای تغدیه­ ای و محیطی بررسی شد. همچنین مناطق پرخطر و کم­ خطر بروز سرطان معده به تفکیک جنسیت در سطح شهر مشهد شناسایی شدند. سپس با استفاده از آنالیزهای Ordinary least squares (OLS) regression و Exploratory regression به چند الگو برای میزان بروز سرطان معده در شهر مشهد دست یافتیم.

نتايج:  بیشترین میزان بروز سرطان معده در قسمت شمال­ غرب شهر مشهد مشاهده می­ گردد. در بهترین مدل به دست آمده برای زنان: شاخص توده بدنی، مصرف گوشت قرمز، مصرف الکل، استعمال سیگار، دی­اکسید­­نیتروژن، ذرات معلق کوچک­تر از 2.5 و ذرات معلق کوچک­تر از 10 و برای مردان نیز: مصرف میوه، مصرف سبزیجات، مصرف گوشت قرمز، مصرف غذاهای کبابی، مصرف الکل، مونوکسیدکربن، دی­اکسید­نیتروژن، اوزون و ذرات معلق کوچک­تر از 10 در دسته متغیرهای توضیح ­دهنده میزان بروز سرطان معده در نظر گرفته شدند. مقدار AdjR2 برای هردو مدل بهینه انتخاب شده بیشتر از 0.95 به دست آمد.

نتيجه‌گيري: تعیین توزيع جغرافيايي سرطان  معده مي­ تواند به عنوان يك راهنما براي برنامه ­­ريزان بهداشتي جهت انجام مداخلات پيشگيرانه از يك سو و زمينه­ سازي ايده هاي مطالعات علت­ شناسي این بيماري از سوي ديگر باشد. از طریق شناسایی میزان رابطه هرکدام از عوامل خطر مرتبط با بروز سرطان معده در سطح شهر مشهد، به سیاست­گذاری بهداشتی/درمانی در این زمینه کمک می­شود.

كلمات كليدي:  سرطان معده، سیستم­ های اطلاعات جغرافیایی، آنالیز مکانی، ریسک فاکتورهای سرطان معده