عنوان:

طراحی و ارزیابی یک سیستم هوشمند پیشنهاد دارو برای نرم ‏افزار نسخه ‏نویسی الکترونیک

چكيده 

مقدمه: نسخه ‏نویسی الکترونیک می‏تواند باعث کاهش خطاهای دارویی، مدیریت بهتر مصرف دارو و ارتقای ایمنی بیمار شود. یکی از موانع گسترش این سیستم، مقاومت و عدم پذیرش پزشکان می‏باشد که دلایلی مثل عدم آشنایی کافی با رایانه، زمان‏بر بودن کار با نرم‏افزار و مسائل قانونی در این مورد مطرح شده است. یکی از پروژه های پایلوت طرح کشوری نسخه‏ نویسی الکترونیک که در شهر چناران تعریف شده است بر روی طراحی کاربر-محور و بهبود تجربه کاربری تمرکز داشته و مطالعه حاضر بخشی از این پروژه است که طی آن سعی شده است با استفاده از روشهای داده ‏کاوی و هوش‏ مصنوعی، ارائه لیست داروها به کاربر هوشمند شده از طریق کاهش زمان نسخه‏ نویسی و ارائه لیست مناسب تر به کاربر، پذیرش پزشکان نسبت به نرم افزار نسخه نویسی الکترونیک افزایش داده شود.

روش كار: این مطالعه در سه فاز انجام شد. در فاز اول طی یک مطالعه کیفی از طریق مصاحبه با داروسازان، فیلدهای اطلاعاتی مورد استفاده ایشان جهت حدس زدن داروی موردنظر پزشک در نسخ ناخوانا شناسایی شد. در فاز دوم بر اساس فیلدهای قابل دسترس از مجموعه فیلدهای شناسایی شده در فاز قبل، با استفاده از داده ‏کاوی در بانک‏ اطلاعاتی داروهای تجویزی پزشکان استان خراسان رضوی در سالهای 1394 و 1395، مدلی مبتنی در فاز قبل برای یافتن داروی مورد نظر پزشک طراحی شد تا با دریافت چند حرف ابتدای نام دارو، محتمل‏ترین داروها را مشخص کند. در فاز سوم الگوریتم ارائه جواب جستجو در یک نرم ‏افزار آزمایشی نسخه ‏نویسی با الگوریتمی مبتنی بر مدل ایجاد شده در فاز دوم، جایگزین شده و نتایج قبل و بعد از اصلاح در دو مرحله آزمايشگاهي و ميداني مقایسه و ارزيابي گردید.

نتايج: در فاز اول، مهمترین عوامل از نظر داروسازان به ترتیب: شکایت بیمار، تخصص پزشک، و سابقه داروهای تجویز شده توسط پزشک بودند و در ادامه عواملی مثل سابقه داروهای قبلی بیمار، سایر داروهای نسخه، دستور مصرف و علائم بیماری نیز مطرح شدند. در فاز دوم، مدلهایی با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی برای 45 حالت مختلف با حساسیت 0.85 تا0.998  و ویژگی مدل نیز بین 0.81 تا 0.99 بدست آمد. در فاز سوم، جهت ارزیابی آزمایشگاهی مدل، شبیه سازی با کمک داده‏های نسخ تجویز شده انجام گرفت دقت پیشنهاد دارو در حالت مرتب سازی با استفاده از مدلهای مرحله قبل، در مقایسه با مرتب سازی الفبایی و نیز مرتب سازی بر اساس فراوانی کلی دارو، به طور معنی دار افزایش یافت (p<0.001). ارتقای قابل‏ توجهی یافت. نتایج ارزیابی میدانی نیز نشان‏ دهنده افزایش معنی‏ دار رضایت پزشکان (p<0.05)، ارتقای سهولت استفاده از سیستم (p<0.05)، و افزایش سرعت نسخه‏ نویسی (p<0.05) بود.

نتيجه‌گيري: استفاده مناسب از داده‏های تجویز نسخ و ارائه هوشمند لیست داروها و می‎تواند قابلیت کاربری سیستم و پذیرش آن از سوی پزشکان را ارتقا دهد.

كلمات كليدي: نسخه ‏نویسی الکترونیک، سیستم توصیه ‏گر، هوش مصنوعی، داده‏ کاوی ، تجربه کاربری.