عنوان:

چكيده 

مقدمه: تشخیص صحیح و درمان مؤثر بیماری آپنه می­تواند منجر به بهبود مدیریت بیماری­های مزمن و افزایش توانمندی شود. هدف از این مطالعه این بود که از طریق اجرای مداخلات هدفمند، میزان مراجعه برای انجام تست خواب و همچنین پایبندی به درمان با CPAP افزایش یابد.

روش كار: مطالعه حاضر در دو بخش تشخیص و درمان انجام گرفت. در بخش تشخیص، به منظور استخراج دلایل عدم مراجعه بیماران برای انجام تست خواب از یک مطالعه کیفی استفاده شد. سپس بر اساس فاکتورهای استخراج شده، مداخله آموزشی در قالب کتابچه­های آپنه خواب و تست خواب طراحی و در یک مطالعه کارآزمایی تصادفی شاهددار، اثربخشی آن ارزیابی شد.

در بخش درمان، ابتدا با استفاده از ترکیب دو رویکرد کمی و کیفی، میزان پایبندی به CPAP و فاکتورهای مؤثر بر پایبندی و موانع استفاده از دستگاه در جمعیت بیماران شهر مشهد مورد بررسی قرار گرفت. در گام بعد به منظور پیاده‌سازی ابزار مبتنی بر فناوری اطلاعات به­منظور افزایش پایبندی به CPAP، نیازسنجی انجام و مداخله طراحی شد.  اثربخشی مداخلات در یک مطالعه کارآزمایی تصادفی شاهددار مورد ارزیابی قرار گرفت.

نتايج: در بخش تشخیص، فاکتورهای تأثیرگذار بر انجام تست خواب در دو دسته موانع و تسهیل­کننده­ها قرار گرفتند. موانع عبارت بودند از شناخت ناکافی خطر بیماری، مؤلفه­های روانی، هزینه و سیستم خدمات. تسهیل­کننده­ها عبارت بودند از: شناخت کافی خطر بیماری و تجربه محسوس پیامد. برای ارزیابی اثر مداخله آموزش محور، ۱۰۴ بیمار وارد مطالعه شدند و به دو گروه کنترل و مداخله اختصاص یافتند. نتایج نشان داد که 30% از افرادی که مداخله آموزش محور را دریافت کردند و 11% از افرادی که این مداخله را دریافت نکردند برای انجام تست خواب مراجعه کردند. این تفاوت از نظر آماری معنی­دار بود. آنالیز رگرسیون لجستیک چند متغیره نشان داد که متغیرهای سن، سابقه ابتلا به دیابت و دریافت مداخله آموزشی در مراجعه برای انجام تست خواب تأثیرگذار بودند.

    دربخش درمان، بررسی میزان پایبندی به CPAP نشان داد که 6/49 % از بیماران، غیر پایبند به درمان بودند. دانش، عوارض جانبی و هزینه به­عنوان موانع استفاده از دستگاه شناسایی شدند. در گام بعد سیستم پایش از راه دور بیماران متشکل از 4 بخش شامل اپلیکیشن موبایل برای کاربر، پورتال اپراتور، پورتال پزشک و نرم­افزار ارسال داده و همچنین کتابچه CPAP طراحی و پیاده­سازی شد. به­­منظور مقایسه اثر مداخله مبتنی بر موبایل نسبت به مداخله مبتنی بر کاغذ و شرایط معمول، تعداد 45 نفر از افراد حرفه­ای (بیشتر از یک ماه استفاده از دستگاه) وارد گروه­های کنترل، مداخله اپلیکیشن و مداخله کتابچه شدند. نتایج نشان داد که تغییر در سطح دانش، درک خطر و خودکارآمدی و تغییر در میانگین زمان استفاده از دستگاه، در گروه اپلیکیشن به­طور معنی­دار از گروه­های کنترل و کتابچه بیشتر بوده است. همچنین، تغییر در درصد روزهای استفاده بالای 4 ساعت در گروه اپلیکیشن به­طور معنی دار از گروه کنترل بیشتر بوده است.

نتيجه‌گيري: مداخله به­کارگرفته شده در بخش تشخیص که با هدف رفع نیازهای جمعیت مورد مطالعه طراحی شده بود، در بهبود مراجعه بیماران برای انجام تست خواب موفقیت­آمیز بود. هرچند هنوز هم نرخ مراجعه بیماران در سطح مطلوب قرار ندارد و نیازمند اجرای مداخلات پیچیده­تر می­باشد. نتایج مطالعه در بخش درمان نشان داد که بهبود پیامدهای اولیه و ثانویه در پایبندی به CPAP، در اکثر موارد در گروه مداخله اپلیکیشن به­طور قابل توجهی بیشتر از سایر گروه­های مطالعه بود. با توجه به نفوذ بیش از پیش فناوری­های مبتنی برگوشی­های هوشمند، به­نظر می­رسد می­توان به پذیرش چنین سیستم­هایی در جمعیت بیماران مبتلا به آپنه امیدوار بود.

كلمات كليدي: آپنه انسدادی خواب، پلی­سومنوگرافی، فشار هوای مثبت، فناوری اطلاعات، پزشکی از راه دور